Trong vô vàn lựa chọn mà đời người phải trải qua, không phải
lúc nào chúng ta cũng đúng. Nhưng, trước những lựa chọn quan trọng nhất, việc
đưa ra quyết định sáng suốt sẽ cho chúng ta một cuộc đời "thăng hoa"
như mong muốn và ngược lại.
Đối với những người trẻ, điều này lại càng có ý nghĩa hơn bởi họ
có cả một tương lai phía trước đang chờ đợi, mà việc đưa ra những lựa chọn đúng
được sớm chừng nào lại khiến tương lai ấy rõ ràng hơn chừng đó.
Chọn LẼ để SỐNG
Lẽ sống chính là hoài bão và sứ mệnh của cuộc đời,
là giá trị nền tảng, chuẩn hành xử của của chính mình. Xác định lẽ sống chính
là trả lời câu hỏi: “Mình là ai, mình sống để làm gì, mình sẽ dùng cuộc đời của
mình vào việc gì và việc đó có đáng để dùng hay không?”.
Xác định lẽ sống cũng chính là việc chọn cho
mình lý do để sống (rốt cuộc ý nghĩa của cuộc đời mình nằm ở đâu) - được coi là
“đích đến”, “bánh lái”, hay sẽ là “ma đưa lối, quỷ đưa đường” trong cuộc đời
chúng ta. Đây là lựa chọn quan trọng bậc nhất, ảnh hưởng tới tất cả những lựa
chọn còn lại. Không phải ai cũng chọn được đúng “đích đến” và “bánh lái” cho
mình và hậu quả là cuộc đời của họ nhiều khi sẽ rất uổng phí hoặc vô cùng bi kịch.
Con người sinh ra vốn dĩ là lương thiện, nhưng chọn lẽ sống khác nhau thì sẽ có
những con người khác nhau, cuộc đời khác nhau và số phận khác nhau.
Chọn NGƯỜI để LẤY
Phải bắt đầu lựa chọn này từ việc mình muốn có một gia đình
như thế nào. Tình yêu là một phạm trù hoàn toàn mang tính cảm xúc nhưng hôn
nhân lại có cả yếu tố lý
trí. Lấy vợ, lấy chồng thì có lẽ ai cũng làm được (chỉ trừ những
người không thèm lấy hoặc không tìm được người phù hợp). Tuy nhiên, không phải
ai cũng tìm cho mình được một người vợ, người chồng, và đồng thời cũng là một
người bạn đời!
Người ta hay nói là trong tất cả các kiểu bạn
(bạn xã giao, bạn tâm giao, bạn tư giao, bạn tri kỷ...) thì chọn bạn đời là khó
nhất. Khi chọn bạn đời, điều kiện cần là tình yêu thương nhưng quan trọng hơn
là cả hai phải chia sẻ được lẽ sống và hệ giá trị suốt cả cuộc đời. Có thể khi
cưới nhau, vợ chồng chưa thực sự là bạn đời, chưa xác định rõ lẽ sống, chưa có
chung một hệ giá trị nhưng họ sẽ cùng thay đổi nhau và thay đổi chính mình để
không chỉ là người chồng, người vợ của nhau, mà còn là người bạn trên hành
trình còn lại của cuộc đời. Được như vậy, cuộc đời sẽ thăng hoa!
Chọn VIỆC để LÀM
Thực tế cho thấy đang có xu hướng chọn nghề và đổi nghề theo “mốt”.
Nghề nào được gắn mác “thời thượng” là giới trẻ đổ xô vào tìm “vận may”. Thậm
chí khi đã thành công với một nghề nào đó thì phần đông lại cùng tìm đến một
nghề, đó là nghề chính trị. Thực ra, xã hội có nhiều đỉnh chứ không chỉ có một
đỉnh là quyền lực: Trở thành một chính trị gia tài ba là một đỉnh; trở thành một
nhạc sĩ lớn cũng là một đỉnh; trở thành một bác sĩ giỏi cũng là một đỉnh, trở
thành một kiến trúc sư danh tiếng cũng là một đỉnh... Thực ra, làm một bác sĩ
giỏi vẫn tốt hơn là làm một viện trưởng tồi, làm một giáo sư giỏi thì quan trọng
hơn là làm một hiệu trưởng kém.
Thực ra, làm sếp hay làm lính, làm thầy hay làm thợ, làm quan
hay làm dân, làm chủ hay làm thuê... đều không quan trọng, mà quan trọng là làm
cái gì mà mình giỏi nhất, phù hợp với tính cách của mình nhất và tạo ra giá trị
nhiều nhất (cả giá trị tài chính và giá trị xã hội).
Bên cạnh chọn công việc và nghề nghiệp phù hợp để làm,chúng ta
cũng cần tìm cho mình một nơi làm phù hợp để gắn bó (công ty, tổ chức nào,
ngành nào,lĩnh vực nào, vùng miền nào...). Điều này rất quan trọng vì công việc
không chỉ là chỗ để đóng góp, mưu sinh mà còn là nơi để học tập và phát triển.
Ngày nay, người ta bị ảnh hưởng bởi chính nơi mình làm việc nhiều hơn là nơi
mình học. Cũng đều tốt nghiệp một trường đại học, đều học giỏi như nhau nhưng
sau mấy năm ra trường sẽ có 2 cuộc đời khác nhau, 2 tương lai khác nhau mà
nguyên nhân là vì đã có 2 lựa chọn về công việc khác nhau.
Chọn THẦY để HỌC
Sự học luôn là một trong những “sự nghiệp” quan trọng nhất
trong cuộc đời của mỗi người. Dưới đây là 5 “người thầy” gần gũi và hữu ích
nhất:
Thầy
Đây là những người thầy bằng xương bằng thịt, trực tiếp khai
sáng trí tuệ và nuôi dưỡng tâm hồn cho chúng ta. Thầy thì có nhiều nhưng không
phải ai cũng là người thầy đúng nghĩa, không phải ai cũng có thể dẫn dắt người
học làm chủ quá trình học và khám phá thế giới vô tận của tri thức. Vì thế mà
việc chọn đúng người để học, để tôn làm thầy có ý nghĩa quan trọng là vậy.
Sách
Sách là một trong những con đường dễ nhất, rẻ nhất và nhanh nhất
cho sự học của mỗi người. Sách không chỉ là người thầy mà còn là người bạn tri
kỷ, luôn tử tế, nhẫn nại, chờ đợi và chịu đựng chúng ta. Học từ sách là học từ
những bộ óc vĩ đại nhất của loài người, là việc biến túi khôn của nhân loại vốn
đã được đúc kết trong sách thành của mình. Chúng ta có thể đưa những người thầy
vĩ đại nhất của thế giới, từ cổ tới kim, từ Đông sang Tây, về tận nhà để dạy
cho mình, bất kể thời điểm nào mà chi phí nhiều khi chỉ bằng... tô phở.
Tuy nhiên, không đọc sách thì chắc chắn là không giỏi nhưng đọc
sách nhiều cũng chưa chắc tạo ra giá trị. Vấn đề còn nằm ở chỗ chọn sách nào để
đọc, đọc như thế nào và học được gì từ sách.
Kinh nghiệm
Trên đời này có những cái mà không trả giá thì không thể học được,
nhưng cũng có những cái không cần trả giá cũng có thể học được. Cuộc đời chúng
ta sẽ không thể tránh khỏi những thất bại, vấn đề là sau mỗi thất bại thì cần
phải rút ra được những bài học để những thất bại tương tự không còn tái diễn
trong tương lai. Có những người cho rằng, nếu muốn không thất bại thì tốt nhất
là đừng có làm gì nữa, nhưng nếu vậy thì sẽ có một thất bại cực lớn khác, đó là
thất bại cả cuộc đời. Để hạn chế thất bại và trả giá, cần phải học rất nhiều từ
2 “người thầy” đầu tiên (thầy và sách).
Nhân vật
Họ có thể là các bậc thức giả (để chúng ta học tri thức) hoặc những
nhân vật có ảnh hưởng trong xã hội (học tinh thần, ý chí). Chính những câu chuyện
thành công, thất bại, những trải nghiệm, tư tưởng, tài năng và nhân cách của họ
sẽ là bài học quý giá cho mình trên con đường tự khai sáng bản thân mình và những
người quanh mình.
Tuy nhiên, phải có năng lực thẩm định, biết mình là ai, biết ai
là ai, cái gì là cái gì, nếu không thì sẽ vô cùng nguy hiểm, người đáng khinh
thì lại trọng, người đáng trọng lại khinh.
Internet
Được coi là một trong những phát minh quan trọng nhất của thế kỷ
20, làm cho cả nhân loại thay đổi một cách sâu sắc và khác biệt hẳn so với những
thời kỳ trước đó, Internet thực sự là công cụ hữu hiệu cho sự học của mỗi người.
Thời đại Internet hình thành 2 loại người: “Công dân mạng” và “Sâu mạng”. “Công
dân mạng” là những người sử dụng Internet như một công cụ để nâng cao kiến thức
của mình, phục vụ cho công việc và cuộc sống. Còn “sâu mạng” là những kẻ phung
phí phần lớn thời gian, sức lực của mình vào những trò tiêu khiển trên mạng hoặc
phá hoại, có thể có “sâu cuốn lá” (game online), “sâu đục thân” (coi phim sex),
“sâu chat” (tán chuyện gẫu); “sâu phá hoại” (hacker mũ đen)... Là “công dân mạng”
hay “sâu mạng”, đó cũng là một lựa chọn quan trọng đối với người trẻ trong thời
đại này.
Chọn BẠN để CHƠI
Nói đến con người là hàm ý tới con người xã hội với nhiều mối
quan hệ đan xen, và cũng chính những mối quan hệ đó định hình chân dung một người.
Chẳng hạn, phương Tây có câu: Hãy nói cho tôi biết bạn của bạn là ai, tôi sẽ
nói bạn là ai. Còn ông bà mình, khi nhận xét về một người hoặc một nhóm người
nào đó thì thường nói:
“Mã tầm mã, ngưu tầm ngưu” hoặc “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng” (ngoại trừ
một số ít người quá đặc biệt, quá cá tính thì gần mực sẽ không đen, mà gần đèn cũng chẳng sáng).
Trong đời người, ngoài người bạn quan trọng nhất là bạn đời thì
cần phải có bạn tâm giao, bạn thâm giao, thậm chí là bạn tri kỷ, chứ không phải
chỉ có những người bạn hời hợt, quen biết xã giao, ngoại giao. Họ là những người
cùng nhau chia sẻ niềm vui, nỗi buồn, chia sẻ một hệ giá trị và những lý tưởng
sống, giá trị sống. Dẫu vậy, họ có thể có những con đường khác nhau trên hành
trình lập thân, lập nghiệp.
Có thể nói bạn bè chính là “tài sản” của mỗi người (“Giàu vì bạn,
sang vì vợ”), là nguồn chia sẻ, động viên, hỗ trợ khi cần thiết. Song, như thế
không có nghĩa là tận dụng bạn, lợi dụng bạn. Ngược lại, chơi với bạn cần phải
xác định là để giúp bạn cùng phát triển và tiến bộ. Một tình bạn nếu được xây đắp
trên tinh thần như vậy thì sẽ vô cùng bền vững và tốt đẹp.
Chọn Lẽ để sống là chọn “đích đến” và “bánh lái”, là chọn “hệ điều hành”
cho cuộc đời; Chọn Người để lấy là lựa chọn cho mình một gia đình, một tổ ấm, một
nơi chốn bình yên để đi về, để là “bệ phóng” của nhau trong cả cuộc đời; Chọn
Việc để làm là chọn cho mình một sự nghiệp, để hiện thực hóa giấc mơ cuộc đời;
Chọn Thầy để học là chọn những nhân vật hoặc phương cách để trang bị cho mình
những hiểu biết và năng lực để hoạch định và thực thi chiến lược cuộc đời; Chọn
Bạn để chơi là kiếm tìm và nuôi dưỡng những tình bạn đẹp nhằm làm giàu có thêm
cho cuộc đời của mình. Tất cả những lựa chọn quan trọng này cần phải được đặt
ra và thi triển hết sức nghiêm túc, để những câu hỏi ở đầu bài: Mình là ai?
Mình sống để làm gì? Cuộc đời mình sẽ đi đâu về âu? Rốt cuộc là mình ẽ dùng cuộc
đời mình ào việc gì và việc đó có đáng để dùng hay không? Mình muốn có một cuộc
đời ra sao?... được trả lời một cách trọn vẹn. Bằng cách đó người trẻ sẽ có một
cuộc đời đáng sống, như có thể đúc kết thành: “Your Choices, Your Life” (Lựa chọn
của bạn quyết định cuộc đời của bạn), “Your Values, Your Fate” (Giá trị bạn chọn
sẽ quyết định số phận của bạn”).
