Người cao tuổi làm gì để giảm bệnh tật?

Bệnh tật của người cao tuổi (NCT) thường tỉ lệ thuận với tuổi tác. Tuy vậy, sự suy giảm chức năng sinh lý ở mỗi người không giống nhau và vì vậy bệnh tật xuất hiện ở mỗi người cũng có sự khác nhau.

Hầu hết ở NCT khi tuổi càng cao thì càng dễ mắc bệnh tật bởi vì chức năng đề kháng của cơ thể bị suy giảm một cách đáng kể, lúc đầu bệnh còn nhẹ, thoáng qua, dần dần bệnh trở thành mạn tính, kéo dài, khó chữa. 

Những bệnh thường gặp

Loại bệnh dễ thấy nhất ở NCT là bệnh về xương khớp, điển hình là đau xương khớp, thoái hóa xương khớp. Đặc biệt là cột sống thắt lưng, khớp gối, cột sống cổ do các lớp sụn ở đầu xương khớp bị hao mòn dần theo năm tháng cho nên đau nhiều mỗi khi cử động làm cho người bệnh lo lắng, buồn chán nhất là khi thay đổi thời tiết. Thoái hóa khớp gối gây biến chứng cứng khớp, gây đau khớp gối, đặc biệt là vận động khó khăn mỗi buổi sáng lúc bắt đầu ngủ dậy. Triệu chứng đau nhức các khớp xương là loại tương đối phổ biến ở NCT, đặc biệt là về đêm mùa đông giá rét, gây khó chịu ảnh hưởng rất lớn đến giấc ngủ do đó sức khỏe bị giảm sút.

Tập thể dục đều đặn giúp người cao tuổi hạn chế bệnh tật, nâng cao sức khỏe

NCT cũng rất dễ mắc các bệnh về đường tiêu hóa như hay bị viêm loét miệng, ăn không tiêu, đầy hơi, trướng bụng, táo bón kéo dài hoặc đi lỏng hoặc phân không thành khuôn. NCT cũng có thể mắc bệnh viêm loét dạ dày - tá tràng, trào ngược dạ dày - thực quản (hội chứng trào ngược dạ dày - thực quản) hoặc viêm đại tràng mạn tính. Tỉ lệ NCT mắc bệnh trĩ với nhiều nguyên nhân khác nhau nhưng hay gặp nhất là do ăn ít rau, lượng nước đưa vào cơ thể không đủ do NCT thường ngại uống nước và táo bón kéo dài. Các loại bệnh dạng này thường làm cho NCT rất khó chịu, gây lo lắng, ăn không ngon, ngủ không ngon giấc hoặc kém ngủ, mất ngủ  trường diễn. Khi mất ngủ kéo dài thì lại làm cho nhiều bệnh tật khác phát sinh hoặc tái phát. 

NCT cũng dễ mắc bệnh viêm đường hô hấp như: viêm họng, viêm phế quản mạn tính, giãn phế quản. Đặc biệt khi thời tiết chuyển mùa từ nóng sang lạnh hoặc áp thấp nhiệt đới, gió mùa thì một số bệnh mạn tính thuộc đường hô hấp ở NCT dễ tái phát như: phổi tắc nghẽn mạn tính, hen suyễn, tâm phế mạn, nhất là ở những người có tiền sử hoặc đang hút thuốc lá, thuốc lào. Tỉ lệ NCT bị mắc bệnh ung thư phổi do có tiền sử hút thuốc chiếm tỉ lệ cao hơn hẳn các đối tượng khác.

NCT cũng rất dễ mắc các bệnh về hệ tiết niệu - sinh dục, đặc biệt là u xơ tiền liệt tuyến hoặc ung thư tiền liệt tuyến (nam giới), ung thư cổ tử cung, ung thư vú (nữ giới). Những bệnh về sinh dục - tiết niệu thường có hiện tượng đi tiểu nhiều lần, đái rắt, đái són, khó đái, nhất là vào ban đêm, gây nhiều phiền toái. Viêm nhiễm đường tiết niệu cũng là một bệnh mà NCT có thể gặp, điển hình là viêm bàng quang cấp, viêm thận có kèm theo sỏi thận, sỏi niệu quản, sỏi bàng quang. Ở phụ nữ tiền mãn kinh hoặc mãn kinh cũng có thể mắc một số bệnh về đường sinh dục tiết niệu, phần phụ hoặc bệnh loãng xương.

NCT cả nam lẫn nữ thường bị gãy xương do loãng xương hoặc viêm khớp. Đây là hậu quả của chất canxi trong xương bị tiêu hao và gây thiếu. Ngoài ra, ở nữ giới còn do nội tiết tố estrogen bị thiếu khi mãn kinh. Nhưng ở cả nam và nữ giới ở tuổi cao niên bị loãng xương có thể do không dùng đủ canxi và sinh tố D hoặc hậu quả của hút thuốc lá, uống quá nhiều rượu, bia.

Nói đến bệnh của NCT, chúng ta không thể không nhắc tới bệnh về tim mạch. Bệnh tim mạch liên quan mật thiết với rối loạn chuyển hóa như tăng mỡ máu (cholesterol, triglycerit), đái tháo đường. NCT có tỉ lệ mắc các bệnh tăng huyết áp, thiểu năng mạch vành gây nhồi máu cơ tim, hẹp động mạch vành do xơ vữa động mạch.

Bệnh tăng huyết áp diễn ra âm thầm, ít có triệu chứng cho nên ít khi được người bệnh biết đến và quan tâm. Bệnh thường gặp ở tuổi trung niên và thấy ở trên 40% số người ngoài lục tuần. Ở các vị cao niên này, hầu hết chỉ có huyết áp tâm thu là cao. Tuy nhiên có tới 90% các trường hợp tăng huyết áp chưa xác định được nguyên nhân; một số nhỏ là do rối loạn về thận, rối loạn chuyển hóa. Nguy hiểm nhất đối với NCT là đột quỵ, tai biến mạch máu não có thể đưa đến tử vong hoặc di chứng về rối loạn ngôn từ, nhận thức, rối loạn vận động, thậm chí gây liệt nửa người, đại tiểu tiện không tự chủ.  Theo thống kê thì có tới 30% bệnh nhân bị tai biến tử vong trong vòng vài tháng; nếu sống sót đều có thể bị tai biến trở lại hoặc bị đột quỵ tim trong vòng vài năm. Bệnh nguy hiểm này là do  xơ vữa động mạch tạo nên các cục máu đông hoặc các cục xơ vữa bị bong ra đi đến các nới mạch máu nhỏ như mạch vành, mạch não gây tắc hoặc bị đứt ra gây chảy máu ồ ạt. Có tới 30% số người trên 65 tuổi và gần 50% người trên 85 tuổi nghe kém hoặc bị điếc. Có 40% số người ngoài 75 tuổi và có thể bị đục thủy tinh thể một mắt hoặc cả hai. 

Làm gì để giảm bệnh tật?

Nên đi khám bệnh định kỳ, nhất là mỗi khi nghi bản thân mình có bệnh. Khám bệnh, thầy thuốc sẽ phát hiện ra bệnh và sẽ có những lời khuyên và tư vấn hữu ích. Nếu có điều kiện nên kiểm tra huyết áp, kiểm tra đường máu, mỡ máu theo định kỳ. Khi đã biết mình mắc một bệnh nào đó do bác sĩ khám bệnh tìm ra và cho đơn điều trị thì cần tuân thủ, không nên tự mua thuốc để điều trị hoặc tự động thay đổi liều lượng thuốc.

Nên tập thể dục đều đặn như tập hít thở trước và sau khi ngủ dậy, tập vận động tay chân, xoa, bóp các cơ bắp. Không nên nằm hoặc ngồi lâu một chỗ. Có thể tập nhẹ nhàng trong nhà, trong vườn hoặc có điều kiện thuận lợi như gần công viên, câu lạc bộ nên đến những nơi này để vừa tập vừa có cơ hội gặp gỡ bạn bè trao đổi, tâm sự nhằm giải tỏa một số bức xúc và có thể học tập kinh nghiệm lẫn nhau trong việc gìn giữ, bảo vệ sức khỏe.

Để tránh thiếu lượng nước cần thiết, nên uống nước đều đặn và đầy đủ vào buổi sáng, mỗi ngày cần khoảng từ 1,5 - 2 lít nước bao gồm cả thức ăn, canh, rau, quả. Ăn nhiều rau, cũng là một hình thức cung cấp một lượng nước đáng kể, chất xơ để hạn chế táo bón. Buổi tối trước khi đi ngủ không nên uống nhiều nước có thể gây nên hiện tượng tiểu đêm làm ảnh hưởng đến giấc ngủ. Buổi tối cũng không nên uống rượu, bia, không nên hút thuốc lá, thuốc lào. Ngoài ra, gia đình của NCT (con, cháu) nên gần gũi, động viên, chăm sóc ông bà, bố mẹ những lúc ốm đau cũng góp phần đáng kể làm cho NCT ít bệnh tật và cảm thấy sống vẫn còn có ích.

PGS.TS. BÙI KHẮC HẬU