Dân tộc Do thái đã sản sinh ra rất nhiều con người ưu tú cho thế giới, trong nhiều lĩnh vực khoa học, kinh doanh, công nghệ, âm nhạc, văn học, triết học. Làm nên những kỳ tích vĩ đại để lại dấu ấn trong lịch sử phát triển nhân loại, họ có những phẩm chất và đức tính quy giá.
1. Coi trọng trí tuệ hơn tri thức
Đối với người Do thái, trí tuệ được đánh giá cao hơn tiền bạc, tài sản. Vì họ luôn phải sống trong những điều kiện khó khăn và trong tình huống hiểm nguy, nên họ nhận ra một điều quan trọng đó là tiền bạc, nhà cửa có thể bỏ lại nhưng cái luôn đi với họ đó là tri tuệ, còn người là còn trí tuệ và trí tuệ mới chính là nguồn gốc để giải quyết khó khăn, đương đầu với nghịch cảnh và vươn lên làm chủ.
Trí tuệ không giống với trí thức hay thông tin, trí tuệ theo cách hiểu của họ là những trí thức có khả năng ứng dụng làm thay đổi cuộc sống mang lại ích lợi cụ thể. Họ không coi trọng những trí thức ‘chết’ là những điều sách vở không có tính thực tế. Tuy nhiên, việc hiểu sâu hiểu rộng, thu thập thông tin là nền tảng cho việc hình thành trí tuệ tức là khả năng thông minh ứng phó và biến đổi hoàn cảnh. Họ rất coi trọng học vấn nhưng học vấn vẫn ở địa vị thấp hơn trí tuệ. Họ coi người có học vấn nhưng thiếu trí tuệ là "con lừa cõng nhiều sách vở”.
Đối với người Do thái, trí tuệ được đánh giá cao hơn tiền bạc, tài sản. Vì họ luôn phải sống trong những điều kiện khó khăn và trong tình huống hiểm nguy, nên họ nhận ra một điều quan trọng đó là tiền bạc, nhà cửa có thể bỏ lại nhưng cái luôn đi với họ đó là tri tuệ, còn người là còn trí tuệ và trí tuệ mới chính là nguồn gốc để giải quyết khó khăn, đương đầu với nghịch cảnh và vươn lên làm chủ.
Trí tuệ không giống với trí thức hay thông tin, trí tuệ theo cách hiểu của họ là những trí thức có khả năng ứng dụng làm thay đổi cuộc sống mang lại ích lợi cụ thể. Họ không coi trọng những trí thức ‘chết’ là những điều sách vở không có tính thực tế. Tuy nhiên, việc hiểu sâu hiểu rộng, thu thập thông tin là nền tảng cho việc hình thành trí tuệ tức là khả năng thông minh ứng phó và biến đổi hoàn cảnh. Họ rất coi trọng học vấn nhưng học vấn vẫn ở địa vị thấp hơn trí tuệ. Họ coi người có học vấn nhưng thiếu trí tuệ là "con lừa cõng nhiều sách vở”.
2. Kiên trì học tập suốt đời
Để nâng cao cả vốn tri thức và trí tuệ, họ xác định học tập là một nhiệm vụ và niềm vui suốt đời. Họ xây dựng thói quen học tập liên tục, thu thập thông tin, phân tích vấn đề, áp dụng tri thức mới thành một lối sống. Về phương pháp học tập, người Do thái cho rằng:
- Tìm ra tư liệu học tập tốt, không nên mù quáng học tập một cách thụ động.
- Học tập phải có trọng điểm không được dàn đều tinh lực, cần học kỹ thấu đáo những nội dung chính yếu.
- Nhờ bộ nào người khác: Cấp trên có thể nhờ cấp dưới đọc hộ những cuốn sách mình muốn đọc nhưng không có thời gian hoặc xét thấy không cần mất nhiều thời gian để tự học. Sau đó yêu cầu họ giới thiệu tóm tắt nội dung chính.
- Phải biết học tập người khác, trao đổi, thảo luận với họ: học tập kinh nghiệm của người khác, học những cái tiến bộ, cái hữu ích.
- Học cách quan sát , tri thức là có thể là vật chết, chỉ khi ta dùng nó để quan sát thế giới, phân tích vấn đề, nó mới "sống”. Vì vậy quan sát là một bước đi quan trọng để vận dụng tri thức.
3. Trí thức quý hơn tiền bạc
Người Do thái không phủ nhận vai trò của tiền bạc, họ nhận thích những mặt tích cực mà tiền bạc với vai trò là một phương tiện, công cụ sẽ làm cuộc sống của họ thuận lợi hơn, an toàn hơn và cũng giúp họ mở rộng tri thức. Họ coi việc tự lập về tài chính là thước đo quan trọng cho sự trưởng thành và trong nền tảng giáo dục gia đình, cha mẹ luôn khuyến khích con cái yêu lao động, yêu làm việc để tự mình ít nhất là không lệ thuộc, hơn nữa là chủ động cuộc sống và làm chủ vận mệnh của mình.
Với họ, tiền bạc có thể bị tước đoạt, tri thức thì không. Nên người Do thái đề cao tri thức và tinh thần ham hiểu biết đến mức độ coi bản thân nó là mục đích của cuộc đời. Tri thức là một loại tài sản có đặt tính đặc biệt, nó không bị tước đoạt và có thể mang theo bên người, ngoài ra nguồn lợi của nó mang lại cả nguồn lợi hữu hình như tiền của, điều kiện sống mà còn cả cách thức sống và hưởng thụ cuộc sống.
4. Nghịch cảnh - một cơ hội trong đời
Từ truyền thống lịch sử, dân tộc Do thái đã phải vượt qua nhiều thử thách từ khi Moise lẫnh đạo dân tộc, kỳ thị dân tộc của Đức quốc xã, hiện nay đối đầu với nhiều quốc gia Trung đông, dân tộc Do Thái đã nhận thức rằng nghịch cảnh là một phần tất yếu của cuộc sống và trong nghịch cảnh thì trí tuệ, lòng dũng cảm sẽ được mở rộng và khơi dậy. Chính những nghịch cảnh, những bài toán nan giải làm trồn chân những người ít kiến thức, thiếu bản lĩnh nhưng là cơ hội cho những người sáng tạo, táo bạo. Họ xây dựng một tâm thế tự lực tự cường quyết giành thắng lợi trong mọi nghịch cảnh, cho dù thất bại có lớn đến đâu họ vẫn không nản và giữ được sự lạc quan. Rất nhiều tỷ phủ người Do thái xuất thân bần hàn, với ý chí tiến thủ và chấp nhận nghịch cảnh họ vượt lên những giá trị, tiêu chuẩn thông thường. Họ nhân thức rằng, những tai ương sẽ hun đức sức chịư đựng phi thường và họ biết cách biến tai ương thành động lực lập nên nghiệp lớn.
5. Quý trọng thời gian hơn tiền bạc
Trong kinh điển của người Do Thái, thời gian là vàng bạc. Họ coi thời gian là một nguồn vốn quan trọng nhất vì thời gian là sinh mệnh và một đi không trở lại. Họ biết rằng, tiền bạc có thể lấy lại được nhưng thời gian thì không vì vậy họ coi trọng từng giây phút trong cuộc sống là sử dụng thời gian một cách hợp lý và ngăn cản, có thái độ quyết liệt với những thói quen làm tốn thời gian. Những cuộc hẹn không báo trước, làm việc chậm chạp, thiếu khoa học sẽ bị coi là ‘ăn cắp’ vì đã làm mất đi tài sản quý giá hơn vàng. Người Do Thái quý trọng sinh mệnh và ngày nào cũng là ngày cuối cùng trong đời, họ coi cách thức bạn sử dụng thời gian sẽ phản ánh số mệnh của bạn. Họ thể hiện rõ sự kính trọng về thời gian trong phương pháp làm việc, cách thức kinh doanh, tuẩn thu nguyên tắc, giữ gìn chữ tín. Hơn thế nữa họ không chỉ tôn trọng thời gian của mình mà cả thời gian của người khác, tránh đánh cắp thời gian của người khác.
6. Tư duy độc lập và chủ động
Người Do thái không mù quáng phục tùng quyền uy, họ tin mỗi con người đều đặc biệt và duy nhất dưới sự che trở của Chúa, vì vậy mỗi người cần khẳng định bằng năng lực và tự xây dựng cuộc sống. Chính sự khuyến khích tư duy độc lập, không lệ thuộc vào gia thế, truyền thống khiến mỗi thanh niên Do thái có ý chí tự lập ngay từ nhỏ và có khả năng theo đuổi con đường và ý tưởng của mình. Họ không thể hiện quyền uy bằng sự phô trương, khoe khoang vô ích, nhưng họ cũng biết cách xây dựng hệ thống hỗ trợ, bảo vệ, củng cố khả năng của mình và doanh nghiệp. Chính tư duy độc lập luôn xác định phương hướng, cách tiếp cận mới giúp họ có cái nhìn mới lạ về những hiện tượng, vấn đề xung quanh. Họ có cách tiếp cận độc đáo chính vì vậy có thể vượt qua được nghịch cảnh, phát kiến các vấn đề mới, thực hiện giải pháp khác biệt và đặt mình vào những vị thế có lợi với nguồn lực đầu tư ít.
7. Thoả mãn bản thân và người xung quanh
Người Do thái không quá thiên vị bản thân hay cũng không cực đoan là chỉ sống cho những người xung quanh. Họ luôn muốn cùng tồn tại và cùng thắng lợi. Trước hết họ tôn trọng và yêu thương chính bản thân mình bằng cách lao động, làm việc để đảm bảo sự tồn tại, điều kiện sống tốt nhất, đồng thời họ cũng dành sự quan tâm cho người xung quanh, cộng đồng. Họ đặt trách nhiệm và nghĩa vụ cá nhân trên hết, mọi lỗi lầm, thất bại đều xuất phát từ mỗi cá nhân, vì vậy trước khi nhận xét, đánh giá người khác họ có thái độ khắc phục, sửa chữa những lỗi lầm của bản thân. Họ đặt ra cho mình trách nhiệm cao với công việc nhưng cũng dành thời gian để nghỉ ngơi một cách thực sự, họ không làm việc hoặc gác lại công việc để được thảnh thơi một cách toàn bộ. Cách thức này cũng làm họ được thư giãn, lấy lại năng lượng sau tuần làm việc căng thẳng, bồi dưỡng các mối quan hệ với người thân trong gia đình, tĩnh tâm nhìn lại những gì đã qua.
8. Nghe quan trọng hơn nói
Người Do thái ghét người lắm lời thêu dệt, đưa ra các thông tin không có thật. Họ khuyến khích nói ít làm nhiều và hạn chế tai hoạ từ việc nói làm lộ bí mật thông tin trong kinh doanh, hoặc nói không phù hợp sẽ gây mất lòng hoặc hiềm khích không cần thiết. Bên cạnh đó, người Do thái rất coi trọng thông tin tình báo, họ có khả năng tổ chức và thu thập thông tin rất tốt, từ những thông tin chính xác đúng thời điểm giúp họ chiếm được ưu thế và ra quyết định chính xác. Nghe cũng là một hình thức để thu thập thông tin, nắm bắt vấn đề hoặc tìm hiểu đối tác. Người biết nghe sẽ biết nói.
9. Giữ lập trường khác người
Họ chỉ coi trọng sức mạnh của cá nhân, không cần uy thế danh gia thế tộc. Họ cho rằng, lập trường của cá nhân quan trọng hơn lập trường của gia tộc. Mỗi người có bản sắc riêng, không giống với người khác và một xã hội phủ định cá tính sẽ khó tiến bộ. Người nào tự bóp nghẹt cá tính của mình cũng khó tiến bộ, mỗi người đều cần sáng tạo và thể hiện tính cá nhân, sự độc lập, lập trường, tư tưởng đặc sắc của chính mình. Họ có lập trường khác người nhưng rất đúng đắn, ví dụ người Do thái rất tôn trọng người phụ nữ họ coi phụ nữ là một sự thống nhất của gia đình, người đàn ông chỉ khi kết hôn, cưới vợ mới gọi trưởng thành. Họ thường nhìn nhận vấn đề dưới nhiều góc cạnh khác nhau, biết phân tích đi sâu tìm hiểu vấn đề, nhưng cũng biết tổng hợp nhìn rộng để thấy được mối liên quan và nhiều góc độ khác nhau.
Họ chỉ coi trọng sức mạnh của cá nhân, không cần uy thế danh gia thế tộc. Họ cho rằng, lập trường của cá nhân quan trọng hơn lập trường của gia tộc. Mỗi người có bản sắc riêng, không giống với người khác và một xã hội phủ định cá tính sẽ khó tiến bộ. Người nào tự bóp nghẹt cá tính của mình cũng khó tiến bộ, mỗi người đều cần sáng tạo và thể hiện tính cá nhân, sự độc lập, lập trường, tư tưởng đặc sắc của chính mình. Họ có lập trường khác người nhưng rất đúng đắn, ví dụ người Do thái rất tôn trọng người phụ nữ họ coi phụ nữ là một sự thống nhất của gia đình, người đàn ông chỉ khi kết hôn, cưới vợ mới gọi trưởng thành. Họ thường nhìn nhận vấn đề dưới nhiều góc cạnh khác nhau, biết phân tích đi sâu tìm hiểu vấn đề, nhưng cũng biết tổng hợp nhìn rộng để thấy được mối liên quan và nhiều góc độ khác nhau.
10. Không ngược đãi đồng tiền
Thương nhân Do thái nổi tiếng thế giới về mặt quý trọng đồng tiền. Họ coi đồng tiền là Thượng đế thứ ai, trên đời này ngoài Thượng đế ra, không còn có cái gì đáng tôn kính và quý trọng hơn nữ. Trong Kinh thánh thứ hai có rất nhiều câu cách ngôn nóivề tiền bạc, ví dụ: "Kinh thánh phát ra ánh sáng, tiền bạc phát ra sự yên vui”, "người sống được nhờ trái tim, trái tim sống được nhờ đồng tiền”, "Có tiền mới mua được đồ lễ cúng Chúa”. Như vậy họ rất coi trọng tác dụng tích cực của đồng tiền. Họ không coi đồng tiền là mục đích sống, nhưng là một phương tiện cho cuộc sống tốt hơn. Họ nhận thức một điều việc kiếm tiền bằng sức sáng tạo, bằng trí tuệ, bằng những giải pháp độc đáo khác thường là thể hiện sự thông minh, mưu trí và đây chính là niềm tự hào của họ được chiến thắng và thành công bằng trí lực.
Người Do thái là một dân tộc có nhiều đặc điểm lạ từ lịch sử hình thành đến những giai đoạn họ đã trải qua, việc khó khăn và luôn đối mặt với nghịch cảnh giúp họ có cái hiểu và hình thành nên một phương pháp tư duy – hành động độc đáo. Từ việc coi trọng trí tuệ, học vấn hơn tiền bạc đến thói quen học tập suốt đời và đánh giá cao sự độc lập, lập trường khác biết khiến cho họ không chỉ xây dựng được sự dũng cảm để vượt qua thử thách, sáng tạo trong các hoàn cảnh khó khăn. Họ nhận thức sự quan trọng của thông tin và tri thức để ứng dụng trong kinh doanh, lao động và học tập. Đặc biệt coi thời gian là một nguồn tài sản vô giá và học cách sử dụng nó một cách minh triết để đem lại hạnh phúc, niềm vui, thoả mãn về cả vật chất lẫn tinh thần. Những đức tính trên cũng không chỉ là đặc tính duy nhất của người Do thái mà là cho tất cả mọi người biết coi trọng chính bản thân, sống một cuộc sống hấp dẫn, khám phá và nhận thức.
Nguyễn Phú Trung - www.cyvee.com
