Cách đây 1 tuần, tôi có đưa ra 2 bài toán đố, 1 bài về tính số trâu đã có giải đáp, bài thứ hai nhờ anh đi chợ mua trái cây, hôm nay chúng ta tìm đáp số. Khi nhận được bài thơ từ một chị trong nhóm Trưng Vương 49 (các chị vào trung học Trưng Vương năm 1949, tức là trên 70 năm rồi, nên hiện nay không ai dưới tuổi bát tuần), tôi đọc tới đọc lui và tưởng tượng tâm trạng của người viết và người đầu tiên nhận bức thư.
Xin ghi lại đây bài thơ:
Gửi anh đi chợ trăm tiền còm
Mua hộ trái cây mấy thứ ngon
Cam ngọt ba đồng nguyên trái lớn
Quít đường năm trái một đồng con
Thanh long tươi tốt năm đồng một
Ba thứ gom vừa trăm trái tròn
Xin hãy vì ai toan tính giúp
Ơn này ghi tạc tấm lòng son.
Cô nữ sinh Trưng Vương này gặp chuyện bực mình là có một chàng theo đuổi. Mỗi ngày cô ra khỏi trường, trên đường về nhà là có anh chàng làm đuôi lẽo đẽo sau lưng, tán hươu, tán vượn một cách rất …vô duyên. Cô nghĩ ra một kế. Một hôm, khi biết có chàng đang đi theo mình, cô quay lại trao cho anh một bức thư và dặn về nhà hẳn đọc. Chàng thấy hớn hở, hí hửng, hồi hộp, đợi về tới nhà mở thư ra xem nàng viết gì. Không phải thư tình mà là thư nhờ anh đi chợ, hay nói đúng hơn là nhờ anh giải một bài toán đố làm sao mà chỉ có 100 đồng mua cho được 100 trái cây với 3 loại khác nhau: cam, quít, thanh long. Cô cho biết giá từng loại. Bây giờ anh phải tính mỗi loại bao nhiêu phần trăm, sao cho đúng phóc “trăm đồng, trăm trái”, thêm vào đó, người hỏi dùng thơ thì người đáp cũng phải kết vần thơ khi đáp trả. Anh đọc tới đọc lui, tính xuôi, tính ngược mà toát mồ hôi hột. Than ôi:
Vò đầu, nặn óc, tính không ra,
Ba chân, bốn cẳng nhảy cho xa.
Từ đó anh biến mất. Cô nữ sinh lém lỉnh, bản lãnh này dùng toán qua thi ca chiếu bí anh. Thường bộ óc của chúng ta phát triển mạnh về phân nửa: hoặc bán cầu não bên trái, hoặc bán cầu phải. Người giỏi toán phát triển bán cầu trái; người giỏi thơ văn, ca hát, nghệ thuật thì phát triển bên phải. Tả tính toán, hữu hát hò là vậy. Bài đố “toán trong thơ” quá khó cho anh bạn trẻ này.
Bây giờ, chúng ta thử tìm cách giải:
Gọi C: số trái Cam cần mua, Q: số trái Quít, T: số trái Thanh long. Tổng số trai là 100, nên chúng ta có phương trinh (phtr) 1:
C + Q + T= 100
Cam $3/trái, nên 3C là số tiền mua cam, tương tự Q/5 là tiền mua quít, 5T là tiền mua thanh long, tổng cộng $100, nên chúng ta có phtr thứ 2:
3C + Q/5 + 5T =100
Pttr thứ 2 có phân số Q/5, chúng ta muốn triệt phân số thì nhân 2 vế cho 5:
15C + Q + 25T = 500
Thế Q = 100 - C - T để loại Q ra khỏi vòng chiến:
=> 14C + 24 T = 400
Đơn giản 2 vế của phtr:
7C+ 12T = 200
C = 200 – 12T
7
Qua công thức cuối cùng trên với trị số của C tùy thuộc vào T, ta dùng phương pháp thay thế T từ từ để được C phải là số nguyên:
Nếu T = 1 thì C = 26.85 bị loại vì không phải là số nguyên,
Nếu T = 2 thì C = 25.14 cũng bị loại vì không phải là số nguyên,
Nếu T = 3 thì C = 23.52 cũng bị loại vì không phải là số nguyên,
Nếu T = 4 thì C = 21.71 cũng bị loại vì không phải là số nguyên,
Nếu T = 5 thì C = 20 (140/7) được chọn vì 20 là số nguyên,
Làm tiếp như thế cho tới T = 12, tính ra C = 8 (56/7), là số nguyên nên được chọn.
Tiếp tục T = 13 trở đi không được chọn vì không cho C số nguyên và dương nào.
Vì vậy, có 2 đáp số cho bài toán mua trái cây này:
Đáp số 1: 20 Cam + 75 Quít + 5 Thanh Long ($60 + $15 + $25)
Đáp số 2: 8 Cam + 80 Quít + 12 Thanh Long ($24 + $16 + $60)
Các chị trong TV49 có 3 bài giải đáp:
1
Trăm bạc em đưa chẳng phải còm
Anh tìm mua được trái cây ngon
Cam đường hai chục dành mời bạn
Quít ngọt bẩy lăm để đãi con
Năm trái thanh long ta đủ bộ
Một trăm trái đó kể như tròn
Vẫn hay cắc cớ em làm khó
Cũng muốn vì ai lấy điểm son
2
Một trăm đồng bạc đem đi
Sao cho cam quít mua về phân minh
Anh mua hai chục cam sành
Bẩy lăm trái quít lá cành còn tươi
Thanh long mắc quá em ơi
Năm trái đủ rồi em chớ phiền anh
Lần sau xin nói rõ rành
Em đừng cắc cớ làm anh nhức đầu
3
Ngán thay chỉ trăm đồng còm
Mà em tính toán om sòm với anh
Có gì mà tính chẳng nhanh
Anh mang tiền ấy mua nhành quít tươi
Tám chục quít ngọt hẳn hoi
Mua thêm tám trái cam tươi vỏ vàng
Còn dư sáu chục rõ ràng
Mua mười hai trái thanh long đỏ hồng
Thế là mua hết trăm đồng
Trái cây trăm trái như nàng dặn mua
Hỏi em vừa lòng hay chưa
Hay anh phải hái sao tua trên trời.
Nhà thơ Linh Ân gửi bài giải đáp:
NHỜ MUA TRÁI CÂY
Gởi nhờ mua...dùng tiền gì ?!
Tiền “Hồ” chẳng đáng giá chi không xài...
Còn như đồng “Đô” nước ngoài...
Tôi đây lãnh nhận, ngày mai mua hàng.
************
Trăm “Đô” xanh trắng nắm trong tay,
Sáng sớm tham quan chợ trái cây,
Cam, Quít, Thanh Long tươi chất đống,
Hương thơm xúc cảm những vơi đầy.
“Thanh Long” hồng đỏ “Mười Hai” trái,
“Cam Ngọt” lựa thêm “Tám Trái” đây.
“Tám Chục” “Quít Đường” riêng một gói,
“Trăm Tiền” thanh toán thỏa vui thay.
------------------
“Thanh Long” “Mười Hai” nhân “Năm”,
“Tám Trái Cam Ngọt” xếp nằm nhân “Ba”,
“Quít Đường” bóng lộn vàng da,
“Một Đồng” “Năm Trái” cộng là “Tám Mươi”
Cộng tiền trả, cộng trái tươi,
“Trăm Đồng” “Trăm Trái” vui cười trao tay.
Linh-Ân Nguyễn Thiện Nhân
(Cuối Thu Cali.- Nov.2021)
Thân kính chúc quý vị và các bạn luôn vui khỏe cùng an toàn, an tâm trong mùa dịch.
Châu Sa
