Hàn Tín (229 – 196 TCN) là người Hoài Âm, tỉnh Giang Tô có tài điều binh, khiển tướng. Lúc chưa gặp thời, rất nghèo khó. Ông thường câu cá dưới thành, hi vọng sẽ gặp vận may để giúp cho cuộc sống. Nhưng đó không phải là cách để dựa vào, vì thế thường bị đói.
Nơi Hàn Tín câu cá, có nhiều phiếu mẫu 漂母 (bà lão đập bông tơ), trong đó có một người thương cảm cảnh ngộ của Hàn Tín nên không ngừng giúp Hàn Tín thức ăn. Trong lúc gian khó được ân huệ của một người cần lao khắc khổ kiếm sống bằng đôi tay của mình, Hàn Tín vô cùng cảm kích, nên đã nói với phiếu mẫu rằng, tương lai nhất định sẽ báo đáp hậu hĩ.
Về sau, Hàn Tín lập nhiều công lao cho Hán Vương, được phong làm Sở Vương. Nhớ đến mình từng chịu ơn của phiếu mẫu, Hàn Tín sai người mang rượu cùng thức ăn đến cho bà, đồng thời tặng 1000 lượng vàng để đáp tạ.
Thành ngữ “Nhất Phạn Thiên Kim” 一饭千金 (Bát cơm ngàn vàng) cũng từ đây mà ra. Ý nói rằng, nhận của người một chút ân huệ dù ít ỏi giống như bát cơm, nhưng báo đáp người lại đầy tràn như ngàn lượng vàng.
Trong Truyện Kiều, Nguyễn Du diễn thành ngữ đó với 2 câu thơ:
Nghìn vàng gọi chút lễ thường,
Mà lòng phiếu mẫu mấy vàng cho cân.
Ca dao Việt Nam có câu:
Miếng khi đói, gói khi no,
Của tuy tơ tóc, nghĩa so nghìn trùng.
Kinh Thánh thuật chuyện một người nữ tài đức trong sách Châm Ngôn 31 có câu: “20 Nàng mở rộng tay giúp người nghèo khó, Đưa tay ra tiếp kẻ khốn cùng”.
Trong sách Gia Huấn Ca, Nguyễn Trãi dạy cách ăn ở:
Ở cho có đức có nhân,
Mới mong đời trị được ăn lộc trời.
Thương người tất tả ngược xuôi,
Thương người lỡ bước, thương người bơ vơ.
Thương người ôm dắt trẻ thơ,
Thương người tuổi tác già nua bần hàn.
Thương người quan quả cô đơn
Thương người đói rách lẩm than kêu đường.
Thấy ai đói rét thì thương,
Rách thường cho mặc, đói thường cho ăn.
Thương người như thể thương thân,
Người ta phải bước khó khăn đến nhà.
Đồng tiền bát gạo mang ra,
Rằng đây cần kiệm gọi là làm duyên
Hiện nay, nhiều người ở Sài Gòn e sẽ chết đói trước khi chết dịch vì lệnh phong tỏa kéo dài, nạn thiếu nguồn cung cấp thực phẩm, lệnh ngăn cấm người về quê, tình trạng thất nghiệp… nên hiện nay một chút đồng tiền bát gạo có thể cứu đói nhiều gia đình. Có những tấm lòng hảo tâm tìm nguồn quyên góp từ mọi nơi khác, tìm nguồn cung cấp gạo, thức ăn để giúp cho những người gặp khó khăn. Cầu xin Ơn Trên ban phước lại những người có tấm lòng “lá lành đùm lá rách” ở quốc nội cũng như quốc ngoại.
Trời không phụ người có lòng tốt (Hoàng thiên bất phụ hảo tâm nhân):
Thấy người hoạn nạn thì thương,
Thấy người tàn tật lại càng trông nom,
Thấy người già yếu ốm mòn,
Thuốc thang cứu giúp, cháo cơm đỡ đần.
Trời nào phụ kẻ có nhân,
Người mà có đức, muôn phần vinh hoa.
Trích Gia Huấn Ca của Nguyễn Trãi
