Kho tàng ca dao lục bát cho chúng ta nhiều bài học rất thâm thúy. Câu “kim vàng ai nỡ uốn câu” nói lên cái ý là không ai dùng một món quý giá như cây kim bằng vàng mà uốn nó thành lưỡi câu là vật tầm thường để câu cá. Đó là chuyện lãng phí, xài không đúng chỗ. Câu lục (câu 6 chữ) này dẫn ý cho câu bát ở dưới diễn giải một bài học về cách dùng lời nói trong việc xử thế:
Người khôn sao nỡ nói nhau nặng lời?
Thực vậy, nhiều người học cao, hiểu rộng, được xem như người khôn, mà lúc tức giận, không kềm chế được môi miệng, phát ra những lời vô độ, những lời nói nặng, làm người nghe ngạc nhiên thầm nghĩ ông này có khôn không?
Lời nói có tác dụng rất mạnh, rất lớn cho người nghe. Lời xây dựng giúp người nghe thăng tiến, lời phá hoại có thể giết người, nếu không giết thể xác thì cũng giết chết tâm hồn, như câu ca dao sau đây diễn tả:
Vì vậy, cha mẹ nên cẩn thận lời nói với con trẻ, tránh quát mắng, tránh nặng lời với con, mà tập kiên nhẫn, từ tốn khi dạy con.
Chúng tôi có vợ chồng người bạn quen biết lâu năm. Anh chồng dễ nổi nóng, khi giận thì hay tuôn tràn lan những lời không đẹp, mà khi mở miệng thì không kềm được nữa. Có khi mắng nhiếc, chì chiết cả 10-15 phút. Chị vợ buồn khổ vô cùng vì anh ta hay “giận cá chém thớt”, đem cơn giận ngoài đường về trút cho vợ con! Gần đây gặp lại, tôi ngạc nhiên thấy anh thay đổi rất nhiều, điềm đạm ra, hay cười, ít nói, chậm giận. Nhà tôi hỏi riêng chị vợ bí quyết gì thay đổi được anh. Chị tiết lộ rằng khi biết anh tin vào thuyết luân hồi, nên chị thường tìm cách nói bâng quơ (nhưng mục đích cho anh nghe): “Làm người thì khó, làm chó thì dễ. Ai không giữ gìn môi miệng, thì chừng chết đi, chuyển kiếp làm chó để tha hồ sủa”. Cuối cùng thì anh thấm và biết “tu cái miệng”. Một điều quan trọng là anh nhận ra anh bị tập nhiễm tánh nóng giận từ cha anh, từ ông nội của anh, nên anh đang cố giúp cho các con “bẻ xiềng” thoát ra khỏi sự trói buộc của con quỷ thịnh nộ.
Một bé gái, tên Beth, 10 tuổi, viết một bức thư cho cha mẹ em, trong đó em nói “ước gì cha mẹ đối xử nhau như với khách”. Lý do là em thấy mỗi lần có khách đến thăm thì cha mẹ dịu dàng, nhẹ nhàng với nhau, tỏ ra như một gia đình hạnh phúc; chừng khách về thì không khí nặng nề trở lại, cha mẹ tiếng bấc, tiếng chì với nhau, hằn học nhau. Em ước nhà mình luôn luôn có một người khách quan trọng để cha mẹ làm hòa với nhau. Một hôm, em tới nhà bạn, gia đình bạn này theo Tin lành, em thấy trong phòng ăn nhà bạn có treo một tấm bảng có câu mà em rất thích:
"Christ is the head of this house. The unseen guest at every meal. The silent listener to every conversation."
“Chúa Giê-su Christ là gia trưởng của nhà này. Người khách ẩn mặt trong mỗi buổi ăn. Người im lặng lắng nghe mọi lời đối thoại”.
Beth chép lại và treo trong phòng ngủ của em. Em xin phép cha mẹ cho đi dự sinh hoạt nhà thờ với bạn. Cha mẹ thấy em có niềm vui sau mỗi lần đi nhà thờ, mới tò mò đi cùng với em và dự sinh hoạt với hội thánh. Sau một thời gian, cả nhà trở thành Cơ-đốc nhân. Bây giờ, ngoài câu “Christ is the head of this house…” em còn dán thêm vài câu khác tại phòng ăn, nhà bếp, như: “Mau nghe, chậm nói, chậm giận” (Gia-cơ 1:19), “Lời nói anh em phải có ân hậu theo luôn, và nêm thêm muối, hầu cho anh em biết nên đối đáp mỗi người là thể nào”. (Cô-lô-se 4:6). Beth hiện nay rất sung sướng vì thấy cha mẹ thuận thảo nhau, gia đình có bầu không khí thương yêu, vui mừng, bình an.
Thân mẫu của nhà thơ Tiểu Minh Ngọc, khi còn sinh tiền, đã dán câu Kinh Thánh Ê-phê-sô 4:29 trong nhà bếp để con cháu ghi nhớ: “Chớ có một lời dữ nào ra từ miệng anh em; nhưng khi đáng nói hãy nói một vài lời lành giúp ơn cho và có ích lợi cho kẻ nghe đến”. Mỗi lần tưởng nhớ đến mẹ, cô TMN như còn nghe văng vẳng lời mẹ dạy: “Là con dân Chúa, chúng ta nên giữ gìn miệng lưỡi, cẩn thận trong lời nói của mình, giống như sứ đồ Gia-cơ nói, “Chúng ta thảy đều vấp phạm nhiều cách lắm. Nếu có ai không vấp phạm trong lời nói mình, ấy là người trọn vẹn, hay hãm cầm cả mình” (Gia-cơ 3:2). Chúng ta nên cầu xin Chúa Thánh Linh chỉ dạy chúng ta biết nói đúng lúc, đúng lời, và đúng người; hầu cho người nghe hiểu được ý tốt lành và có mối quan hệ thân thiết với chúng ta trong tình yêu Thiên Chúa!”
Châu Sa
“Chớ có một lời dữ nào ra từ miệng anh em; nhưng khi đáng nói hãy nói một vài lời lành giúp ơn cho và có ích lợi cho kẻ nghe đến.” - Ê-phê-sô 4:29
“Chúng ta thảy đều vấp phạm nhiều cách lắm. Nếu có ai không vấp phạm trong lời nói mình, ấy là người trọn vẹn, hay hãm cầm cả mình.” - Gia-cơ 3:2
"Hỡi Đức Giê-hô-va là hòn đá tôi, và là Đấng cứu chuộc tôi, nguyện lời nói của miệng tôi, Sự suy gẫm của lòng tôi được đẹp ý Ngài!" - Thi-thiên 19:14
"Kim vàng ai nỡ uốn câu,
Người khôn ai nỡ nói nhau nặng lời?" 1
Khôn ngoan sống ở trên đời,
Nghĩ về ích lợi trong lời nói ra!
Nói sao dịu ngọt, thơm tho,
Nói sao nghe đến, thuận hòa, thích ngay,
Nói sao buồn cũng vui thay,
Nói sao tâm trí được đầy linh ân,
Nói sao gây dựng tình thân,
Nói sao tất cả đến gần với nhau,
Nói sao vơi những niềm đau,
Nói sao hiệp một dạt dào yêu thương!
Sức Ngài ta mãi tựa nương,
Xin quyền năng thánh dẫn đường, sửa sai,
Kim vàng quý giá giữ ngay,
Thanh cao lời nói, Danh Ngài hiển vinh,
Khôn ngoan gìn giữ lòng mình,
Sống cho trọn vẹn hành trình theo Cha!
Lời lành, ý tốt nói ra,
Theo như ý Chúa, để mà giúp nhau,
Đừng nên sắc bén như dao,
Vô tình chia cắt đớn đau lòng người…
Thành tâm suy xét ai ơi,
Hết lòng kính Chúa, làm người vàng kim!
Tiểu Minh Ngọc
